Μπορείς να φανταστείς την ζωή σου χωρίς τεχνολογία; Η τεχνολογία βρίσκεται σε κάθε τομέα της ζωής μας.Την χρησιμοποιούμε στην δουλειά (Γειά σου Gmail!), στην κοινωνικοποιήση (Γειά σου Facebook!) , στην διασκέδαση (Γειά σου ΥouΤube!), ακόμα και για να καλύψουμε τις καθημερίνες μας ανάγκες (Γειά σου efood!)
Ενώ λοιπόν η τεχνολογία είναι μέρος της ζωής μας, πολλοί έχουμε αναρωτηθεί για την συνέπεια που έχει στην ψυχική μας υγεία.
Σ’ αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να συνοψίσω τις θετικές αλλά και αρνητικές συνέπειες κάποιων πτυχών της τεχνολογίας και θα σας προτείνω και κάποιες τεχνικές ώστε να βοηθηθείτε στην οριοθέτηση της υπερβολικής χρήσης της τεχνολογίας.
Αρχικά θα εστιάσω στα θετικά που η ανάπτυξη της τεχνολογίας μπορεί να προσφέρει στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ενα σημαντικό πλεονέκτημα που δίνει, είναι πως μέσω του internet εξαλείφονται τα όρια. Ετσι λοιπόν μπορούμε να μιλάμε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα όσο μακρυά και αν βρίσκονται, να παρακολουθούμε μαθήματα και συνέδρια σε όποιο μέρος του πλανήτη και αν λαμβάνουν χώρα, να επικοινωνούμε με άτομα που βρίσκονται στην άλλη άκρη της γης, να μοιραζόμαστε κοινά ενδιαφέροντα, γνώσεις και να ανταλλάσουμε απόψεις διευρύνοντας το πνεύμα και τις αντιλήψεις μας. Οι Kaur & Bashir (2015) στην έρευνά τους αναφέρουν μεταξύ των θετικών συνεπειών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους εφήβους την κοινωνικοποίηση, την ενισχυμένη επικοινωνία, τις ευκαιρίες εκμάθησης και την πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν την υγεία.
Η τεχνολογία έχει επίσης βοηθήσει ώστε να δουλεύουμε εξ αποστάσεως με τηλεργασία. Ερευνες έχουν δείξει τα θετικά αποτελέσματα της τηλεργασίας τα οποία συνδέονται με αύξηση του αισθήματος της εργασιακής ευχαρίστησης, καλύτερη απόδοση, ισορροπία μεταξύ δουλείας-οικογένειας και μείωση του στρες (Vega, Anderson & Kaplan, 2015)
Το ποσοστό των ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας- άνω των 65 ετών-θα αυξηθεί δραματικά στο 24% μέχρι το 2030 σε σύγκριση με το ποσοστό του 10% το 2000 (Khosravi, Rezvani & Wiewiora, 2016). Τα άτομα αυτής της ηλικιακής ομάδας έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουν κοινωνική απομόνωση και μοναξιά καθώς συνταξιοδοτούνται, μπορεί να έχουν χάσει τον σύντροφό τους και επίσης τα παιδιά τους μπορεί να βρίσκονται σε απόσταση . Επομένως, η τεχνολογία λειτουργεί ευεργετικά καθώς μπορούν να επικοινωνούν με μέλη της οικογένειας ή με συνομήλικους ή ακόμα και με ομάδες ατόμων.
Tα οφέλη της τεχνολογίας δεν περιορίζονται μόνο σε φίλους, οικογένεια ή δουλεία αλλά λειτουργούν υποστηρικτικά στην σωματική αλλά και ψυχική υγεία. Τεχνολογικές παρεμβάσεις χρησιμοποιούνται προκειμένου τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας να υποστηριχτούν γνωστικά αλλά και σωματικά μέσα από εφαρμογές τεχνιτής νοημοσύνης αυξάνοντας την ποιότητα της ζωής τους (Horgas & Abowd, 2004). Επίσης, μπορούν να γίνουν ατομικές αλλά και ομαδικές ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, αλλά και να χρησιμοποιηθούν ειδικά σχεδιασμένες εφαρμογές που εστιάζουν στον τομέα της ψυχικής υγείας.
Βέβαια όπως όλα τα πράγματα στην ζωή, έτσι και η τεχνολογία φέρει και αρνητικές συνέπειες που συνδέονται με την ψυχική υγεία. Μία από αυτές αφορά στον ύπνο. Το να βλέπουμε την αγαπημένη μας σειρά ή να είμαστε συνδεδεμένοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ίσως και να είναι από τις αγαπημένες μας συνήθειες πριν κοιμηθούμε. Και ενώ μπορεί να μοιάζουν τόσο αθώες, διαταράσσουν σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα του ύπνου μας.
Μέσα από την τεχνολογία νιώθουμε πως μπορούμε να βρισκόμαστε σε μία συνεχή επικοινωνία και να ανταποκρινόμαστε άμεσα σε μηνύματα φίλων αλλά και συναδέλφων. Προηγουμένως αναφέραμε πως η τηλεργασία συνδέεται με θετικές συνέπειες στην ψυχική υγεία, αλλά από την άλλη πλευρά έρευνες έχουν δείξει πως μπορεί να έχει και αρνητικά αποτελέσματα κυρίως όταν υφίσταται για μεγάλες χρονικές περιόδους (Golden et al, 2008) Ετσι μπορεί να συνδέεται με απομόνωση, αίσθημα αποκλεισμού από το εργασιακό πλαίσιο και υψηλότερα επίπεδα ενδοοικογενειακών συγκρούσεων (Golden et al. 2006; Morganson et al. 2010).
Από την στιγμή της ανάδυσης του ίντερνετ και των κοινωνικών ιστότοπων οι ανθρώπινες σχέσεις έγιναν περισσότερο “κοινωνικά εικονικές” και λιγότερο “πρακτικές”. Αυτή η “εικονική” ζωή μας απομονώνει από τους άλλους και έχει επίδραση στην σωματική και ψυχική υγεία, αλλά και στην εξολοκλήρου ισορροπία μας. Πιο συγκεριμένα, έρευνες έχουν δείξει την σύνδεση της χρήσης των social media με αυξημένα επίπεδα άγχους, αλλά και κατάθλιψης.
Οι χρήστες συνήθως χρησιμοποιούν τα social media αλλά και τα μηνύματα ως έναν τρόπο να λαμβάνουν επιβεβαίωση. Και ενώ χρησιμοποιούνται για να καταπραύνουν το αίσθημα της μοναξιάς και της χαμηλής αυτοεκτίμησης, έρευνες έχουν δείξει πως ενισχύουν την ύπαρξη αυτών των συναισθημάτων. Η κοινωνική σύγκριση που επέρχεται και ενισχύεται μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και υψηλά επίπεδα κατάθλιψης (Shabir & Bhat, 2017). Σε σύγκριση με τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα άτομα με πιο χαμηλή αυτοεκτίμηση έχει παρατηρηθεί ότι χρησιμοποιούν περισσότερο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Forest & Wood, 2012).
Τα σχόλια και τα “like” λειτουργούν ενισχυτικά και οι γνωστοποιήσεις που λαμβάνουμε μας κάνουν να θέλουμε να ανταποκριθούμε άμεσα ενισχύοντας την ανάγκη μας να έχουμε συνέχεια μαζί μας το κινητό τηλέφωνο. Ετσι η απουσία του κινητού τηλεφώνου από την καθημερινότητα μας- γιατί μπορεί να το ξεχάσαμε σπίτι- συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους.
Εαυτός Vs Τεχνολογία: Βάλε τα όρια σου
Καθώς πολύ συχνά κατά την διάρκεια της εργασίας, τυχαίνει να αφιερώσεις αρκετό χρόνο “τσιμπολογώντας” το κινητό σου και αποσπώντας την προσοχή σου μπορείς να ενεργοποιήσεις την αθόρυβη λειτουργία ή να το απομακρύνεις από τον χώρο που βρίσκεσαι. Ετσι θα υποκύπτεις λιγότερο στο να τσεκάρεις για μηνύματα ή γνωστοποιήσεις.
Αν επίσης δουλεύεις από τον υπολογιστή και συχνά παρατηρείς να μπαίνεις σε άλλες σελίδες, μπορείς να χρησιμοποιήσεις την επέκταση Stayfocusd του Google Chrome. Μέσω αυτής μπορείς να δημιουργήσεις μία λίστα με “απαγορευμένες” σελίδες και να την αφαιρέσεις όταν τελειώσεις με την εργασία σου.
Μπορείς ακόμη να μειώσεις τον χρόνο που αφιερώνεις μπροστά από την οθόνη ακολουθώντας κάποιο από τα παρακάτω:
- Κάνε διαλείμματα. Απομακρύνσου από την οθόνη για τουλάχιστον 10 λεπτά κάθε μία ώρα. Επίσης όταν τρως μεσημεριανό προτίμησε κάποιον άλλο χώρο και όχι το γραφείο σου ή ακόμα καλύτερα, αν έχει καλό καιρό, φάε έξω!
- Αθλήσου περισσότερο. Προσπάθησε να εντάξεις κάποια αθλητική δραστηριότητα και να μην χρησιμοποιείς μόνο τον υπολογιστή ως μέσω ψυχαγωγίας.
- Αφαίρεσε τις γνωστοποιήσεις. Μετά το πέρας της εργασίας σου, μπορείς να αφαιρέσεις τις γνωστοποιήσεις από τα email έτσι ώστε να μην συνεχίσεις να ασχολείσαι με την δουλειά. Επίσης θα μπορούσες να ορίσεις και 30-45 λεπτά μέσα στην ημέρα για να απαντάς σε κάποια μηνύματα.
- Περιόρισε την χρήση του κινητού. Προσπάθησε να χρησιμοποιείς το κινητό για επικοινωνία και απέφυγε να διαβάζεις βιβλία, ειδήσεις ή να παίζεις παιχνίδια από αυτό. Προτίμησε μία εφημερίδα ή να διαβάσεις τα νέα από τον υπολογιστή, διάβασε ένα τυπωμένο βιβλίο ή μέσα από e-reader, παίξε παιχνίδια από μία άλλη συσκευή.
- Ανέπτυξε ενδιαφέροντα που δεν σχετίζονται με τεχνολογία. Βάλε στόχο να διαβάσεις όλα τα βιβλία της βιβλιοθήκης σου, ομόρφυνε το μπαλκόνι σου με φυτά, κάνε εγγραφή σε μαθήματα yoga ή σε άλλες δραστηριότητες.
- Κανόνισε δια ζώσης συναντήσεις. Προγραμμάτισε να συναντήσεις τους φίλους ή την οικογένεια σου από κοντά. Κάνε εγγραφή σε ένα γυμναστήριο ή ακόμα καλύτερα σε ομαδικές δραστηριότητες όπου θα γνωρίσεις και άλλα άτομα.
Τέλος καθώς όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω η καλή ποιότητα ύπνου σχετίζεται με την ψυχική υγεία, παρακάτω αναφέρονται κάποια tips που θα βοηθήσουν την ποιότητα του ύπνου σου.
- Μην έχεις τηλεόραση στο δωμάτιο
- Περιόρισε την τεχνολογική χρήση τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο.
- Βάλε το κινητό σου σε αθόρυβη λειτουργία
- Γύρνα το κινητό σου με την πλευρά της οθόνης προς τα κάτω ώστε να μην σε αποσπάσει το φως που μπορεί να ανάψει
- Απενεργοποίησε τα δεδομένα του κινητού σου ώστε να μην λαμβάνεις γνωστοποιήσεις.
- Πριν πέσεις για ύπνο εφάρμοσε τεχνικές χαλάρωσης όπως ασκήσεις αναπνοής ή κάνε διαλογισμό
- Κράτα το δωμάτιό σου σκοτεινό έτσι ώστε να παράγεις περισσότερη μελατονίνη, η οποία σχετίζεται με καλύτερη ποιότητα ύπνου.